در بحث دانش بنیان که در سالیان اخیر به شدت برجسته سازی شده است، فعالیت نهادهای مسئول همواره با هاله ای از ابهام برای عموم فعالان اقتصادی همراه بوده است. اینکه چرا یک حوزه در قوانین حمایتی این شرکت ها گنجانده می شود، چطور باید برای حوزه مذکور از نهادها تأییدیه گرفت و محصول باید دارای چه ویژگی هایی باشد؟ ثبت شرکت دانش بنیان چه روند هایی را دارد؟ همگی جزو این هاله ابهام هستند. در این مطلب به طور ویژه بحث نرم افزارها را پیش کشیده ایم، حوزه ای که گرچه در چند سال اخیر با چالش های فراوانی روبرو شده است اما هنوز یکی از فعال ترین حوزه های اقتصادی به خصوص برای نسل جوان و محققان آشنا به علوم روز به حساب می آید.
چرا نرم افزارها در بخش دانش بنیان مهم هستند؟
درک اهمیت نرم افزارها برای قانون دانش بنیان با درک این قانون ارتباط نزدیکی دارد، پس بگذارید اول کمی به این موضوع بپردازیم که این قانون چه مسئله ای را مطرح می کند و چرا بر اجرای آن تا این اندازه تأکید می شود. قانون حمایت از شرکت ها و موسسات دانش بنیان در سال 1389 شمسی در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید و طبق آن، دولت موظف شده است برای شرکت ها و موسسات خصوصی که در زمینه های مشخصی فعالیت می کنند، حمایت های گوناگونی را در نظر بگیرد. طی سال های پس از تصویب نمونه اولیه، متمم ها و تغییرات متعددی در این قانون دیده شده است اما شالوده آن همچنان دست نخورده باقی مانده است: مجموعه هایی که می توانند به کمک علم و دانش دست به تولید محصول یا خدماتی با سطح جهانی بپردازند، باید زیر چتر حمایتی نهادهای دولتی قرار بگیرند.
نحوه اجرای این قانون بسته به حوزه فعالیت و البته سیاست های کلی دولت ها متفاوت بوده است، اما معمولاً سیر آن شامل انواع حمایت های مالیاتی، گمرکی، بیمه، معافیت های سربازی، کمک به استقرار شرکت و توسعه خطوط تولید، به کارگیری بهینه نیروهای نخبه و تلاش برای کاهش هرچه بیشتر هزینه های مجموعه های مورد تأیید است. این حمایت ها اغلب با عنوان «110 برنامه حمایتی» شناخته می شوند و بسته به شرایط متقاضی، امکان بهره برداری از آنها فراهم می شود.
حوزه های فعالیت بر اساس فهرستی مشخص می شود که به «فهرست کالا و خدمات دانش بنیان» شهرت دارد. مسئولیت تدوین و به روزرسانی این فهرست بر عهده معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری است، نهادی که وظیفه انجام فرآیند بررسی تقاضای پیوستن به فهرست مجموعه های تحت پوشش دولت برای این طرح را هم بر عهده گرفته است. هر چند سال یک بار بر اساس آنچه معاونت از فعالان بازارهای مختلف مشاهده می کند، فهرست به روز می شود و قسمت های مختلفی از آن تغییر می کند. یکی از قسمت هایی هم که حضور مداوم در فهرست داشته است، حوزه فناوری اطلاعات و نرم افزارها بوده اند.
اما چرا این حوزه تا این اندازه اهمیت دارد که دائماً در فهرست حضور پیدا می کند؟ بر کسی پوشیده نیست که در دنیای امروز بخش قابل توجهی از بار جامعه بر دوش فناوری اطلاعات و ابزارهای مرتبط با آن قرار گرفته است. سیستم های اینترنتی، پلتفرم ها و خدمات آنلاین بخشی از این حوزه هستند در حالی که نرم افزارهای کاربردی، اپلیکیشن ها و سرویس های آفلاین برای مشاغلی مانند حسابداری، مهندسی و مدیریت نیمه دیگر آن را تشکیل می دهند. با تنها نیم نگاهی به این لیست می توان درک کرد که چرا اهمیت این حوزه را نباید دستکم گرفت و از آن باید برای اهداف توسعه در کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت بهره برد. بنابراین عجیب نیست که شاهد حضور مستمر این محصولات در فهرست مذکور باشیم.
اما حالا که با نقش حوزه فناوری اطلاعات بهتر آشنا شدیم، وقت آن رسیده که به سراغ فرآیند دریافت تأییدیه برویم.
فرآیند دریافت تأییدیه دانش بنیان برای شرکت های تولیدکننده نرم افزار
دریافت تأییدیه فارغ از حوزه فعالیت شرکت متقاضی شامل سه مرحله اصلی است:
- ارائه اطلاعات مجموعه متقاضی به معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری
- ارزیابی محصول و عملکرد شرکت متقاضی (ارزیابی دانش بنیان )
- بررسی و اعلام رأی معاونت علمی در خصوص دریافت تأییدیه یا عدم دریافت آن
در مرحله اول باید فهرستی از اطلاعات اولیه از متقاضی جمع آوری شده و برای معاونت علمی ریاست جمهوری به عنوان تصمیم گیرنده اصلی در این حوزه ارسال شود. این فهرست اطلاعات شامل برخی اطلاعات کلی مانند جزئیات مدیران رده بالای مجموعه، محل فعالیت و سابقه کاری مجموعه و برخی اطلاعات جزئی مانند خصوصیات محصول ارائه شده می باشد. تا وقتی که متقاضی با فهرست کالا و خدمات دانش بنیان آشنا باشد و بداند که محصول یا خدمتی که ارائه می دهد تحت کدام دسته بندی قابل ارائه است، فرآیند تأیید اولیه و ورود به مرحله دوم قابل گذر خواهد بود. البته لازم به ذکر است که بسته به زیرشاخه ای که انتخاب کرده اید، فرآیند ارزیابی دستخوش تغییرات متعددی می شود. در مورد زیرشاخه های فهرست کالا و خدمات در ادامه بیشتر صحبت می کنیم.
در مرحله دوم یک بازرس که در زمینه کاری مجموعه متخصص است انتخاب می شود تا با شرکت ارتباط برقرار کرده و اطلاعات ارسالی متقاضی را با واقعیت محصول یا خدمت تطبیق بدهد. مجموع اطلاعات ارسالی و گزارش بازرس شالوده اصلی رأی گیری برای دریافت تأییدیه معاونت علمی را تشکیل می دهند. رأی گیری در محل کمیته های داخلی معاونت صورت گرفته و در این مرحله مجموعه متقاضی دیگر نقشی نخواهد داشت تا وقتی که از طریق سامانه ارزیابی نتیجه نهایی اعلام گردد.
فرآیند ارزیابی قریب به سه ماه زمان می برد که از این میان یک ماه زمان رد و بدل کردن اطلاعات، یک ماه زمان بازرسی و یک ماه زمان تصمیم گیری نهایی برای تأییدیه است. البته تلاش فراوانی برای کاهش این زمان صرف شده است، اما باید در نظر داشته باشید حمایت های این مجموعه ها آنقدر گسترده و باارزش است که نهادهای مسئول تلاش می کنند آنها را تنها در اختیار شرکت هایی قرار بدهند که واقعا مستحق و لایق هستند. این تسهیلات 110 گانه در زمینه های مختلف برای حمایت از توسعه شرکت ها کاربرد دارد شامل مواردی مانند معافیت مالیاتی، معافیت گمرکی، لیزینگ، خدمات استقرار، امریه سربازی و… است.
اما از کجا باید بدانیم محصول دارای شرایط دریافت تأییدیه است یا خیر؟ به این مورد در عنوان بعد می پردازیم.
چه معیارهایی مشخص کننده امکان دریافت تأییدیه دانش بنیانی است؟
حوزه نرم افزار برای ارزیابی شرایط خاصی دارد، چون جدا از تنوع بالای تولیدات در این زمینه، هیچ خروجی فیزیکی قابل لمسی وجود ندارد و باید بتوان اثرگذاری محصول را به ارزیاب اثبات کرد. با این وجود طبق یک قاعده کلی سه معیار تعیین کننده امکان داشتن یا نداشتن دریافت تأییدیه هستند:
- تولید در شرکت
- تکمیل بودن
- به کارگیری سطح فناوری بالا (های تک بودن)
تولید به دست شرکت تفسیر آسانی دارد: برون سپاری عمده کار یا وابستگی به یک شرکت خارجی (از طریق تهیه لیسانس تولید محصول) مورد قبول نخواهد بود. مجموعه شما باید قادر باشد یک کالا یا خدمت را از صفر طراحی کند، توسعه بدهد و در نهایت ارائه نماید. پس برای مثال در میان تولیدات فناوری اطلاعات از شما خواسته می شود که سورس کد را در اختیار داشته باشید.
تکمیل بودن به این موضوع اشاره دارد که محصول یا خدمت نباید در حد ایده و تئوری باشد، بلکه باید حداقل به یک نمونه اولیه که قادر است ایده اصلی شما را عملی کند رسیده باشد. برای مثال اگر مدعی هستید که یک پلتفرم با ظرفیت عملیاتی و توان بالقوه مدیریت حجم بالایی از کاربر را طراحی نموده اید، باید حداقل در فرم آلفا این سیستم را راه اندازی کرده باشید.
سطح فناوری بالا در این بین تفسیر سخت تری نسبت به دو ویژگی دیگر دارد. فعالیت شرکت باید نسبت به آنچه که به عنوان میانگین فناوری به کار رفته در حوزه فعالیت شما مطرح است، سطح بالاتری داشته باشد. مثلا اگر یک محصول نانوی مقاوم در برابر ضربه و حرارت طراحی کرده اید، باید نسبت به محصولات شبیه به خود هزینه تولید کمتر، مقاومت بالاتر یا وزن کمتری داشته باشد. در واقع برتری محصول بر عمده رقبای خود در بازار به عنوان سطح فناوری آن به حساب می آید. برای نرم افزارها این امر می تواند به شکل رابط کاربری ساده تر، سرعت بالاتر پاسخگویی، آپشن های بیشتر، توانایی ارتباط گرفتن با نرم افزارهای دیگری که کاربری نزدیکی دارند و… تعریف شود.
دسته بندی نرم افزارهای دانش بنیان
همان طور که پیش از این گفتیم، یکی از مسائل تعیین کننده در فرآیند ارزیابی رجوع به فهرست کالا و خدمات است که توسط معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری ارائه شده و شامل لیستی از کالاهاست که به صورت بالقوه توانایی دریافت تأییدیه را دارند. اطلاع از این فهرست برای تسهیل مسیر دریافت تأییدیه اهمیت فراوانی دارد و به کمک آن می توانید فرآیند را سرعت بدهید. بر این اساس، نهاد مسئول دسته بندی زیر را برای محصولات نرم افزاری در نظر گرفته است:
- برنامه های کاربردی: این نوع از برنامه ها همان طور که از نام آنها پیداست، در محیط های مختلف استفاده دارند. از میان محصولاتی که در این شاخه پیش از این تأییدیه دانش بنیان را دریافت کرده اند می توان به نرم افزارهای محتوا محور (تحلیل، آنالیز و مدیریت محتوا)، نرم افزارهای مختص سامانه های کاربردی سازمانی (مانند سامانه های ERP)، نرم افزارهای بانکی و فین تک، نرم افزارهای مبتنی بر اینترنت اشیا و M2M، پلتفرم های کسب و کار و انواع شبیه سازها (مانند موتورهای شبیه سازی) اشاره نمود.
- پلتفرم ها (سکوها): این قبیل نرم افزارها که بر روی مدیریت و تحلیل داده تمرکز می کنند نیز قابلیت دانش بنیان شدن دارند. سامانه های مبتنی بر داده های مکانی (مانند سیستم مدیریت ناوگان حمل و نقل، سامانه های نظارت محیطی، سامانه های مکان یابی و آمایش سرزمینی و ابزارهای DevOps) همگی جزو نرم افزارهایی هستند که در این حوزه پتانسیل دانش بنیان شدن را دارا هستند.
- زیرساخت: این مجموعه از محصولات شامل تمامی نرم افزارهایی است که با زیرساخت سیستم های گسترده و کلان ارتباط دارند. مثال های این دسته از نرم افزارها شامل نرم افزارهای زیرساخت شبکه، زیرساخت مخابرات، نرم افزارهای ذخیره سازی، مدیریت پردازش فیزیکی و مجازی، نرم افزارهای مدیریت نقاط انتهایی و نرم افزارهای جامع زیرساخت (مانند HPC و VPS) می باشند.
- امنیت فضای تبادل اطلاعات: سیستم های شناسایی، محافظت، تشخیص نفوذ، پاسخگویی، بازیابی اطلاعات، مدیریت امنیتی و سیستم های جامع برای حفظ امنیت (ترکیبی از تمام سیستم های نامبرده). هر نوع آنتی ویروس، دروازه های امنیتی، UTM، IRS، STAP و SandBox در این شاخه قرار می گیرند.
- صنعت انیمیشن و بازی های ویدیویی: انواع انیمیشن با روش تولید پیچیده در سطح بین المللی، نرم افزارهای اختصاصی تولید این محصولات، طراحی و ساخت سیستم های مبتنی بر VR و طیف گسترده ای از بازی های ویدیویی و پلتفرم ها و ابزارهای الکترونیکی مرتبط با آنها در این دسته قرار می گیرند.
لازم به ذکر است که حتی اگر در یکی از این پنج دسته قرار می گیرید، همچنان باید محصول یا خدمت شما از نظر سطح کیفی توسط ارزیاب مورد بررسی قرار بگیرد و در واقع حضور در فهرست به معنای تضمین دریافت تأییدیه نیست، بلکه گام اول و لازم برای ورود به آن به حساب می آید.
جمع بندی
در این مطلب تلاش کردیم تا جای امکان به تمام گوشه و کنار بحث دانش بنیان در حوزه نرم افزار سری بزنیم و برای کسانی که قصد دارند در این زمینه به منظور دریافت تأییدیه اقدام نمایند، مسیر را شفاف سازی کنیم. امیدواریم با اتکا به آنچه در اینجا برایتان فراهم کرده ایم، بتوانید درک بهتری از این فرآیند پیدا کرده و با خیال آسوده تر و ابهام کمتری به سراغ دریافت تأییدیه از معاونت علمی ریاست جمهوری بروید.
توجه! این مطلب یک رپورتاژ آگهی است و محتوای آن توسط تبلیغ دهنده نگارش شده است.
آی تی جو مسئولیتی در قبال صحت و سقم محتوای تبلیغاتی ندارد.