ایلان ماسک و شرکت هوش مصنوعی او، xAI، پروژه‌ای تازه را آغاز کرده‌اند: ساخت یک دانشنامه آنلاین به نام گراکیپدیا. ماسک این خبر را در شبکه‌های اجتماعی اعلام کرد و توضیح داد که نام آن از چت‌بات هوش مصنوعی‌اش، گراک، گرفته شده است؛ ابزاری که به گفته او با هدف جست‌وجو و ارائه «حقیقت» طراحی شده است.
ماسک سال‌هاست که منتقد جدی ویکی‌پدیا است و بارها آن را به جانبداری سیاسی و سوگیری به سمت جریان‌های چپ متهم کرده است. او معتقد است ماهیت کاربرمحور ویکی‌پدیا باعث می‌شود مقالات آن همواره تحت تأثیر گرایش‌های گروهی خاص قرار گیرد و بی‌طرفی لازم را نداشته باشد. دیوید ساکس، از نزدیکان ماسک و مشاور پیشین دولت ترامپ در حوزه هوش مصنوعی، نیز به تازگی ویکی‌پدیا را «به‌شدت مغرضانه» توصیف کرده و از استفاده محتوای آن در آموزش مدل‌های هوش مصنوعی انتقاد کرده است.
با این حال، خود گراک نیز تاکنون با حاشیه‌های متعددی روبه‌رو شده است. این چت‌بات در مواردی پاسخ‌های جنجالی تولید کرده است. تیم ماسک این موضوع را ناشی از خطاهای برنامه‌نویسی دانسته، اما تحلیل‌ها نشان می‌دهد مداخلات پنهان در پشت‌صحنه نقش مهمی در تنظیم پاسخ‌های آن دارند. این مسئله باعث شده پرسش‌هایی جدی درباره شفافیت، کنترل و میزان اعتمادپذیری ابزارهای ساخته‌شده توسط xAI مطرح شود.
آنچه تاکنون درباره گراکیپدیا می‌دانیم:
- گراکیپدیا همچنان در مرحله توسعه توسط شرکت xAI است.
- ساختار آن بر اساس الگوی ویکی‌پدیا خواهد بود، اما به گفته ماسک، با پشتیبانی هوش مصنوعی «عینی‌تر» و بی‌طرف‌تر عمل خواهد کرد.
- حواشی مربوط به گراک و شیوه کنترل پاسخ‌های آن باعث شده تردیدهایی نسبت به امکان دستیابی گراکیپدیا به بی‌طرفی واقعی شکل گیرد.
- هنوز مشخص نیست این دانشنامه چه زمانی منتشر می‌شود و آیا به‌صورت عمومی در دسترس قرار خواهد گرفت یا خیر.
ماسک می‌خواهد گراکیپدیا را به عنوان منبعی معرفی کند که در برابر سوگیری‌های رسانه‌ای و اطلاعات نادرست مقاومت کند. او بارها تأکید کرده که حقیقت باید مستقل از فشارهای سیاسی یا گروهی در دسترس همگان قرار گیرد. در عین حال، منتقدان هشدار می‌دهند که تجربه عملکرد گراک نشان داده است هیچ تضمینی وجود ندارد که محصول نهایی واقعاً بی‌طرف و قابل اعتماد باشد.
شکایت ماسک از اپل و اوپن‌ای‌آی
این پروژه در حالی مطرح شده که ماسک درگیر پرونده‌ای حقوقی علیه اپل و اوپن‌ای‌آی است. او در ماه اوت از این دو شرکت شکایت کرد و آنها را به تبانی برای محدود کردن رشد محصولات هوش مصنوعی‌اش، به‌ویژه گراک، متهم کرد. در متن شکایت آمده است که اپل به عمد رتبه اپلیکیشن‌های رقیب را در اپ‌استور کاهش داده و روند تأیید آنها را طولانی‌تر کرده است.
در حال حاضر، اپلیکیشن ChatGPT در صدر فهرست پرطرفدارترین برنامه‌های iOS قرار دارد. در مقابل، گراک در رتبه ۲۲ و پلتفرم X متعلق به ماسک در جایگاه ۲۸ دیده می‌شوند. ماسک این وضعیت را نمونه‌ای از «رقابت ناعادلانه» می‌داند و می‌گوید ادغام ChatGPT در سیستم عامل iOS عملاً میدان را برای سایر مدل‌های هوش مصنوعی تنگ کرده است. با این حال، اپل تأکید کرده که قصد دارد در آینده از مدل‌های هوش مصنوعی دیگری نیز پشتیبانی کند.
به این ترتیب، پروژه گراکیپدیا و دعوی حقوقی هم‌زمان ماسک علیه غول‌های فناوری نشان می‌دهد که او مصمم است نه‌تنها در عرصه شبکه‌های اجتماعی، بلکه در میدان دانش آنلاین و رقابت هوش مصنوعی هم سهمی جدی به دست آورد. پرسش اصلی این است که آیا گراکیپدیا می‌تواند اعتماد عمومی را جلب کند یا به سرنوشت مشابه گراک دچار خواهد شد.