گزارش نصر تهران از ضرر و زیان کسب‌وکارها از قطعی اینترنت

سازمان نصر تهران اثرات محدودیت‌‌ها بر کسب‌و‌کارها را از لحاظ کاهش میزان درآمد، افزایش هزینه‌‌ها یا اختلالات در عملیات جاری شرکت‌ها را با برگزاری نظرسنجی از آن‌ها مورد بررسی قرار داد.

در این نظرسنجی، 104 شرکت عضو سازمان نظام صنفی رایانه‌ای استان تهران در قالب پرسشنامه از تاریخ 7 مهر 1401 تا 10 مهر 1401 مشارکت کرده‌اند.

میزان کاهش فروش ناشی از اختلالات اینترنت

یکی از اساسی‌ترین موضوعاتی که شرکت‌ها به آن پاسخ داده‌اند، تاثیر قطعی اینترنت بر میزان فروش آن‌هاست. همانطور که در نمودار دیده می‌شود، درصد شرکت‌هایی که پس از اختلالات اینترنت کاهش درآمد نداشته‌اند، تقریبا صفر است.

بیش از ۴۱ درصد شرکت‌ها یک چهارم تا نیمی از درآمد خود را در این مدت از دست داده‌اند و حدود ۴۷ درصد هم با بیش از ۵۰ درصد کاهش فروش روبرو شده‌اند. ۱۱ درصد شرکت‌ها کسانی هستند که کمتر از ۲۵ درصد درآمد از دست داده‌اند و ممکن است تحت تاثیر نوسان‌های کوتاه مدت باشند.

کاملاً عیان است که قطع اینترنت، ضربات سنگینی به شرکت‌ها وارد کرده است.

برآورد میزان خسارت

از سوی دیگر از شرکت‌کنندگان پرسیده شد که در صورت ادامه یافتن این محدودیت‌ها میزان خسارت روزانه آن‌ها یعنی ترکیب فروش از دست رفته و هزینه اضافه شده چقدر خواهد بود؟

۵۳ درصد روزانه ۵۰ میلیون تومان، ۲۱ درصد ۵۰ تا ۱۰۰ میلیون تومان، حدود ۱۸ درصد بین ۱۰۰ تا ۵۰۰ میلیون تومان و قریب به ۸ درصد روزانه بالاتر از ۵۰۰ میلیون تومان خسارت می‌بینند.

اگر تعداد کارکنان را شاخصی برای بزرگ بودن شرکت‌ها لحاظ کنیم، می‌توان گفت تقریبا همان ۸ درصدی که بالای ۲۰۰ نفر نیرو دارند، روزانه بالای ۵۰۰ میلیون تومان خسارت خواهند دید و همان ۷۳ درصدی که زیر ۵۰ نفر نیرو دارند، روزانه ۵۰ میلیون تومان خسارت خواهند دید.

این نتایج به خوبی نشان می‌دهد که هیچ قسمتی از صنعت رایانه از گزند این خسارات مصون نمانده‌ است و در صورت تداوم، محدودیت‌ها خسارت‌ها هم ادامه خواهد داشت.

بررسی ابعاد محدودیت‌ها و اختلالات اینترنت

در این مدت اختلالات و قطعی اینترنت در مراکز داده منجر به اختلال در ارتباط با upstream دامنه‌ها و هم‌چنین ایجاد مشکلات زیادی در dns resolution دامنه‌ها شد. میزان failed requestهای منطبق با این شرایط، تقریبا صد و هفتاد برابر وضعیت معمول است.

به‌علاوه، تمامی ارتباطات سالم https و handshake های داخلی به ‌دلیل سیستم فیلترینگ و تلاش برای بستن سرویس‌های تانل و وی‌پی‌ان تحت تاثیر قرار گرفت. این اختلالات به‌طور مستقیم ‌‌بیش‌تر سرویس‌های شرکتی مانند پرداخت‌ها، لاگین‌ها، سیستم‌های اطلاع رسانی (2fa/Email) و سیستم‌های CICD و مدیریت رلیز، مانیتورینگ و آلرتینگ را تحت تاثیر قرار داد.

از سوی دیگر، اختلال در سرویس‌های تانلینگ منجر به مسدود شدن دسترسی امن کارشناسان سازمان‌ها به سرویس‌های سازمان و افزایش ریسک‌های امنیتی برای این شرکت‌ها شد.

از پنج‌شنبه ۳۱ شهریور ۱۴۰۱ اختلالات اولیه تقریبا در تمام مراکز داده آغاز شد. این روند تا زمان تهیه این گزارش (10 مهر 1401) با روند ثابتی ادامه دارد.

روز شنبه دوم مهر، اختلالات داخلی در ارتباط بین دیتاسنتری و ارتباط با اینترنت بین‌الملل افزایش چشم‌گیری داشت و شدیدترین اختلالات را به‌ویژه در بخش داخلی تجربه کرده است. در باقی روزها، اختلالات در روزهای پنج‌شنبه و جمعه، ۷ و ۸ مهر شدت بیش‌تری داشته است. تمرکز این اختلالات از ساعت ۱۶ تا ۲۴ هر روز بوده است.

عوامل موثر بر ضرر و زیان شرکت‌ها به دلیل محدودیت‌های ایجاد شده در اینترنت

۱. ارتباط مستقیم کاهش فروش با درآمد شرکت‌ها به‌دلیل اختلال در کانال‌های فروش

یکی از مهم‌ترین علل کاهش فروش کسب‌وکارها اختلال در سرویس‌های گوگل است. بسیاری از کسب‌و‌کارها هزینه سنگینی برای SEO و AdWords گوگل می‌کنند تا مشتریان در زمان جست‌وجو به سایت آنها برسند. قطع شدن سرویس گوگل باعث از دست رفتن این بخش از مشتریان می‌شود. محدودیت در دسترسی به ابزارهای تحلیلی گوگل هم این مشکل را بیشتر کرده‌ است.

۲. کاهش فروش یا درآمد شرکت به دلیل اختلال در استفاده از ابزارهای بازاریابی دیجیتال

موارد مطرح شده در حوزه بازاریابی دیجیتال را می‌توان به چند بخش تفکیک کرد. مهم‌ترین چالش به فیلتر شدن اینستاگرام ربط دارد. اینستاگرام به عنوان یکی از اصلی‌ترین کانال‌های فروش تقریبا به صورت کامل کارکرد خود را از دست داده است.

دوم اینکه هر کسب‌وکار در طی چندین سال تولید محتوا و بهینه‌سازی‌های (SEO) زیادی را برای کسب رتبه در کلیدواژه های مرتبط با صنعت خود در گوگل انجام داده‌اند که این مورد نیز با اختلال در موتور جست و جوی گوگل عملا باعث افت شدید ترافیک شده است.

همچنین تعدادی از کسب و کارها برای پیدا کردن ارتباط موثر با شرکت‌ها و ارتباط با افراد تاثیرگذار در بین مشتریانشان از پلتفرم لینکدین استفاده می‌کنند که با اختلال روبرو شده است.

۳. لطمه به عملیات روزانه استفاده از ابزارهای ارتباط با مشتریان

محدودیت ابزارهای ارتباطی، به چهار طریق روی فعالیت‌های روزانه شرکت‌ها تاثیر گذاشته است: مختل شدن ارتباطات درون سازمانی، مختل شدن ارتباطات سازمان با مشتریان، ناتوانی در ارتباط با مشتریان و وندورهای خارج از کشور و عدم دسترسی به منابع دانشی مورد نیاز برای کارها.

۴. صدمه به عملیات جاری شرکت به دلیل اختلال در استفاده از ابزارهای طراحی و توسعه محصول

عموما ابزارهای توسعه با توجه به پخش بودن و تنوع Dependency ها به اینترنت بین‌الملل نیاز دارد. تعدادی از ابزارهای توسعه که دچار اختلال شده‌اند شامل Github / Gitlab و Docker و Pypy و NPM و Packagist و Sentry و K8s / helm و همین طور CDN های مختلف و ابزارهای Google SDK / Play هستند.

همچنین ابزارهای ارتباطی مورد استفاده برنامه‌نویسان نظیر Slack و Skype و Google Meet و Whatsapp هم مختل شده‌اند. ابزارهای محصولی نظیر Terello و Figma و AdobeXD و Miro و Jira هم فقط با اینترنت بین‌المللی کار می‌کنند. نباید فراموش کرد بخش مهمی از کار تیم‌های فنی و محصولی از طریق جست‌وجو در منابع مختلف انجام می‌شود که عملا این بخش هم مختل شده‌است.

۵. افزایش آسیب در عملیات جاری شرکت به دلیل اختلال در استفاده از سامانه‌های داخلی شرکت

با توجه به اینکه بسیاری از نفرات شرکت‌ها دورکار هستند نیاز به ابزارهای ارتباطی برای پیشبرد عملیات جاری و کارهای شرکت‌ها بیش از پیش حیاتی است و ناپایدار بودن اینترنت و اختلالات سامانه‌های ارتباطی این موضوع را بسیار مشکل کرده است. هم برای همکاران داخلی هم همکاران خارجی.

همچنین در برخی شرکت‌ها اتصال به سرویس‌ها و پلتفرم‌های خارج از ایران و دسترسی به داده روزانه برای پیشبرد کارهای جاری لازم است که این موارد کاملا با مشکل مواجه شده است.

۶. صدمه به عملیات جاری شرکت به دلیل اختلال در استفاده از ابزارهای ارتباط درون سازمانی

اختلالات اینترنت، در سه حوزه روی ارتباطات درون سازمانی تاثیر گذاشته است: ارتباطات روزمره کارکنان، جلسات آنلاین و ارتباطات زیرساختی.

۷. صدمه به عملیات جاری شرکت به دلیل اختلال در تعامل با اشخاص و موسسات غیرایرانی

گفت‌وگو و مکالمه با اشخاص خارجی اعم از مشاور و همکار و تامین‌کننده و هر نوع دیگر از بین رفته‌است. به خصوص که به دلیل اختلاف ساعت پیدا کردن زمانی که فرد مقابل در حال کار باشد و اینترنت بین‌الملل این طرف محدود نباشد خیلی دشوار شده‌است.

فیلتر شدن ابزارهایی مثل واتساپ و لینکدین و اسکایپ هم کار را سخت‌تر کرده‌است. فعلا تنها راه ایمیل است که البته اگر قرار به ارسال فایل‌های حجیم باشد به دشواری ممکن است.

۸. لطمه به عملیات جاری شرکت به دلیل اختلال در تعامل با موسسات آموزشی و پژوهشی

اختلال در استفاده از موتور جست‌وجوی گوگل، فعالیت‌های تحقیقی را عملا مختل کرده‌است. استفاده از منابع آموزشی سرویس‌های بین‌المللی ممکن نیست و حتی در مواردی که هزینه استاد خارجی پرداخت شده به دلیل اختلال در سرویس‌های ویدئویی کلاس منتفی شده‌است. سرویس‌های دانلود مقالات و مستندات هم در خیلی موارد دچار مشکل شده‌است.

آزمون‌های مختلف بین‌المللی که برای دریافت گواهی‌های فنی در زمینه موضوعات مختلف مثل شبکه و امنیت و نرم افزار برگزار می‌شوند و بعضا زمان محدود و مشخصی دارند، دچار اختلال شده‌است.

۹. لطمه به عملیات جاری شرکت به دلیل اختلال در تعامل با پیمانکاران و اشخاص همکار

شرکت‌های فعال در این حوزه اعلام کرده‌اند که پیش از این برخی از خریدها و تامین ملزومات، خدمات و … از طریق شرکای تجاری خارجی صورت می‌گرفت. به همین دلیل پس از محدودیت‌های اعمال شده در اینترنت، بخش مهمی از فرایند خرید و تامین شامل بازدید از سایت‌های خارجی و سفارش گذاری، برگزاری جلسات آنلاین در پلتفرم‌های خارجی، ارسال و دریافت مدارک و مستندات از طریق سامانه‌های خارجی با مشکلات متعددی مواجه شده و عملا پیشبرد این موارد امکان پذیر نیست.

ضمنا بخش مهمی از شرکای تجاری ایرانی نیز به دلیل دسترسی آسان، سریع و استفاده همگانی، از پلتفرم‌ها و سامانه‌های خارجی برای برگزاری جلسات، مذاکرات، ارسال و دریافت مدارک و مستندات استفاده می‌کنند که با وجود محدودیت‌های اینترنت این قبیل تعاملات با شرکای داخلی نیز مختل شده است.

۱۰. لطمه به عملیات جاری شرکت به دلیل اختلال در دورکاری کارکنان

پاسخ‌دهندگان معتقدند عملا امکان دورکاری از بین رفته ‌است. چون امکان برگزاری جلسات آنلاین در‌ پلتفرم‌های مورد استفاده نظیر گوگل میت و اسکایپ یا زوم به‌ صورت کلی یا جزئی با مسدودی و اختلال مواجه شده‌است.

گزارش جامع سازمان نظام صنفی رایانه‌ای استان تهران در مورد ضرر و زیان کسب‌وکارها به دلیل اختلال و قطعی اینترنت در پیوست قابل دریافت است.