در سومین روز از نمایشگاه الکامپ، ایمان جلیلی در برنامه استودیو الکامپ گفتگویی با موضوع «تعرفه زیرساخت فیزیکی مراکز داده» با آقای سیدمعراج هاشم‌نژاد، رییس کارگروه تعرفه کمیسیون زیرساخت مراکز داده و مدیر ارشد فنی شرکت پردیس دیبا اندیشان و آقای حامد معین‌فر، نایب رییس کمیسیون زیرساخت مراکز داده و مدیرعامل شرکت مهندسین فناور پندار آریا صورت داد:
ایمان جلیلی: مدل تعرفه‌گذاری در مراکز داده چطور اعمال می‌شود؟
سیدمعراج هاشم‌نژاد: یکی از موضوعاتی که نبود آن همیشه در حوزه مراکز داده مخصوصاً زیرساخت فیزیکی مراکز داده احساس می‌شد، وجود یک تعرفه مدون، قابل استناد و قابل استفاده برای برآورد تعرفه خدمات زیرساخت فیزیکی و هزینه‌های ساخت یک مرکز داده بود و در طول سال‌های قبل که تعرفه‌های خدمات فناوری اطلاعات اعلام می‌شد جای خالی تعرفه مراکز داده احساس می‌شد.
به همت دوستان و همکاران در کارگروه تعرفه کمیسیون زیرساخت مراکز داده، مشابه با ساختار سازمان برنامه و بودجه برای تعرفه‌های مختلف کارهای ساختمانی، تعرفه مراکز داده تدوین شد که امسال، دومین سالی است که این تعرفه ارائه می‌شود.
علاوه بر این ماشین حسابی هم برای محاسبه تعرفه درنظر گرفته شده است که خواهش می‌کنم آقای معین‌فر توضیحات دقیق‌تر در مورد این ماشین حساب را ارائه دهند.
ایمان جلیلی: یعنی در واقع پیش از تدوین این تعرفه، سیستم تعرفه‌ای برای مراکز داده وجود نداشت؟
حامد معین‌فر: تا پیش از این به صورت کلی درصدی از پروژه به موارد مختلف اختصاص می‌یافت مثلاً 10 درصد برای مشاور، 10 درصد برای نظارت و … . اما چون پروژه‌های مراکز داده پروژه‌های بزرگی هستند. این شیوه به رقم‌های غیرمنطقی ختم می‌شد. به عنوان مثال برای پروژه‌های 900 میلیاردتومانی تخصیص 10 درصد از پروژه برای مشاور اشتباه است. ما این فرمول را منطقی‌سازی کردیم و از الگوهای سازمان برنامه و بودجه برای تدوین تعرفه پیروی کردیم.
ایمان جلیلی: آیا این تعرفه، از آن دست تعرفه‌هایی است که همه در بازار می‌ترسند به سراغ آن بروند یا نه؟!
حامد معین فر: متأسفانه مسئله‌ای در حال حاضر داریم این است که چندسالی هست که نه تنها بازار مراکز داده توسعه پیدا نکرده بلکه کوچک و کوچک‌تر شده و حمایت‌ها به شدت کم شده است. بازار آی تی دچار چالش‌های متعددی شده که روی صنعت مراکز داده و پروژه‌های هزینه‌بر آن تأثیر گذاشته است. حتی با وجود این که پروژه‌ها در ایران چندان بزرگ نیستند و گاهی یک دیتاسنتر در حد 100 رک یا کمتر پیاده سازی می‌شود، همچنان مسائل اقتصادی تأثیرگذار بوده است.
بنابراین الان که شرایط اقتصادی چندان مناسب نیست، بازار کوچک شده اما انشالله در حالت نرمال که شرایط درست شود، تعرفه محل ترس بازیگران این حوزه نخواهد بود چراکه تعادل بین مسئولیت‌ها و درآمدها ایجاد می‌کند. زمانی که هیچ تعرفه‌ای وجود ندارد و شما مشاوری انتخاب کنید و حق و حقوق آن را به درستی پرداخت نکنید، فساد ایجاد می‌شود مخصوصاً در موضوعات اجرایی که پرحجم هستند. متأسفانه ما شاهد بوده‌ایم در چند سال اخیر این موضوع به صورتی می‌شد که گاهی کارفرمایان از سمت Vendor خود را تأمین مالی می‌کردند نه از سمت مشاور.
ایمان جلیلی: بودجه مورد نیاز دیتاسنتر با چه فاکتورهایی و به چه صورت تخمین زده می‌شود؟
سیدمعراج هاشم‌نژاد: در تکمیل صحبت‌های آقای معین‌فر اشاره کنم که یکی از نکاتی که پس از تعیین تعرفه شفاف شد، شرح خدماتی است که ارائه می‌شود. همانطور آقای معین‌فر اشاره فرمودند هم شرح خدمات مشخص می‌شود و هم میزان پرداختی.
بدین ترتیب کارفرما نه می‌تواند هزینه‌های اضافه‌تری طلب کند و نه هزینه کم‌تری پرداخت کند. بنابراین تعرفه تعیین شده به شفافیت هزینه‌ها کمک می‌کند.
در پاسخ به سوال شما، اولین و اساسی‌ترین مورد، هزینه‌ای است که برای ساخت دیتاسنتر استفاده خواهد شد که بر اساس یک سری مولفه‌ها استخراج می‌شود. به عنوان مثال رک‌های دیتاسنتر چه تعداد خواهد بود؟ چگالی ظرفیت توان آن 7 کیلووات است، 7 الی 10 کیلووات است یا بیشتر؟ رده استانداردی که در طراحی مدنظر است چه خواهد بود؟ نرخ روز ارز نیز از عوامل تأثیرگذار در تعرفه است.
علاوه بر این‌ها ما موضوعاتی مثل رده پدافندی یا سطح حفاظت پدافندی مرکز داده یا حتی جزئیاتی مثل «تعداد ماژول تکرار شونده» (مثلاً در دیتاسنتری با 150 رک ممکن است هر 50 رک عیناً مشابه 50 رک دیگر باشد) و مواردی که ناشی از هزینه‌های سربار شرکتی است که می‌خواهد دیتاسنتر را طراحی کند شامل رتبه شورای انفورماتیک، مدارک تخصصی که پرسنل آن شرکت دارند که جمیع این‌ها، هزینه‌های خدمات طراحی و مشاوره دیتاسنتر را به ما ارائه می‌دهد.
ایمان جلیلی: آیا به جز نرخ ارز بقیه فاکتورها ثابت هستند یا ممکن است تغییراتی داشته باشند؟
سیدمعراج هاشم‌نژاد: قاعدتاً نه، فاکتورهای ثابتی هستند.
ایمان جلیلی: به نظر من در گذشته به دلیل نبود تعرفه مشخص از سوی پیمانکار تغییراتی اتفاق می‌افتاده که محل اختلاف بوده و الان این مورد در مدل شما در نظر گرفته شده است.
حامد معین‌فر: بله اتفاقاً یکی از مشکلات اصلی این بود که مگر بودجه پروژه چقدر است که 2 یا 5 یا 10 درصد به عنوان مشاور از آن برداریم. اتفاق خوبی که افتاد ما تجربیات تقریباً 50 پروژه را مهندسی معکوس کردیم که با چه بودجه و مشخصه‌ای محقق شده و بر اساس آن یک متوسط به دست آوردیم.
اکنون دوستان قادر هستند با ماشین حساب تعرفه یک تخمینی از بودجه پروژه داشته باشند که برای کارفرما هم خیلی مفید است. درست است که برداشت‌های ما از بخشنامه‌های سازمان و بودجه بود، اما این مشکل در بخشنامه‌های سازمان و بودجه هم هست. این که خود بودجه چطور باید محاسبه شود که بودجه در واقع جزو خروجی‌های بخش طراحی است و باید تخمین زده شود. الان این مورد با ماشین‌حساب تعرفه مثلاً با دقت مثبت یا منفی 50 درصد انجام می‌شود.
ایمان جلیلی: اکنون سازمان نظام صنفی رایانه‌ای (نصر) برای جاری شدن این ماجرا چقدر می‌تواند نقش ایفا کند و شرکت‌ها را به استفاده از این سیستم ترغیب کند؟ چون استانداردسازی یک بخش است و اجرایی شدن آن یک بخش دیگر است.
سیدمعراج هاشم‌نژاد: یکی از اساسی‌ترین مسئولیت‌ها و رسالت‌های سازمان نصر این است که این موارد را بین کارفرما و پیمانکار جاری کند و از بروز مشکلات از طریق رگولاتور کردن موضوعات جلوگیری کند. من فکر می‌کنم نصر در این موضوع به خوبی در حال حرکت است. چرا که اکنون سازمان‌ها می‌توانند با ماشین حساب تعرفه، برآورد مستند و مستدلی دریافت کنند و حتی گزارشات توجیهی برای مدیران بالادستی تهیه کنند.
حامد معین‌فر: در مورد سوال شما توجه کنید که الان سازمان فناوری اطلاعات در حال ملزم کردن دیتاسنترها به دریافت گواهی ممیزی و رتبه‌بندی است تا دیتاسنترها بتوانند یک سری تسهیلات بگیرند و حتی بتوانند انشعابات IXP دریافت کنند.
یکی از بزرگترین مشکلات ما در زمان ممیزی این است که می‌بینیم مشاور مناسب انتخاب نشده و در نتیجه طراحی دیتاسنتر اشکال داشته و همان طراحی اجرایی شده است. کاری که سازمان نصر می‌تواند با همکاری سازمان فناوری اطلاعات انجام دهد، می‌تواند شبیه کاری باشد که اکنون سازمان نظام مهندسی برای ساختمان‌های اداری، تجاری و مسکونی انجام می‌دهد. یعنی برای طراحی دیتاسنتر لازم باشد که با مشاورهای مورد تأیید نصر همکاری گردد تا قبل از اجرای پروژه از بروز مشکلات طراحی جلوگیری شود. چرا که پس از اجرایی شدن پروژه رفع مشکلات طراحی بسیار دشوار خواهد بود.