در روز دوم برگزاری نمایشگاه الکامپ، ایمان جلیلی در برنامه استودیو الکامپ به گفتگو با محمد آذری، رییس کمیسیون زیرساخت مراکز داده و مدیر فروش و توسعه بازار شرکت پردیس دیبا اندیشان پرداخت.
ایمان جلیلی: لطفا برای ما توضیح بدهید که در کمیسیون مراکز داده چه اتفاقی می‌افتد؟
محمد آذری: فعالیت کمیسیون زیرساخت مراکز داده در حوزه زیرساخت فیزیکی مراکز داده شامل ساختمان برق شبکه ارتباطی و سیستم‌های مکانیکی و سرمایشی است.
ما در این کمیسیون تلاش می‌کنیم که به استانداردسازی، تعریف تعرفه‌ها، رونق بازار و تعریف شرایط مناسب بازار بپردازیم.
ایمان جلیلی: ما مشتریان همواره این احساس را داریم که داده‌ها در جایی نگهداری و پردازش می‌شوند، اما اطلاعاتی درباره آن نداریم.
محمد آذری: حوزه مراکز داده یک مقدار تخصصی است. در واقع مراکز داده مکان هایی هستند که تمام سرورها و تجهیزاتی که بابت ذخیره سازی، بابت پردازش ارتباطی با محیط بیرون خود مورد نیاز هست در انجا متمرکز می شود. پنج استاندارد بین المللی در این حوزه تعریف شده شرایط این مراکز داده را در این استانداردها تعریف کرده است.
من در ابتدای صحبت هایم عرض کردم که مراکز داده از چهار بخش ساختمان، برق، شبکه ارتباطی و سیستم های مکانیکی تشکیل شده اند. ممکن است این شائبه به وجود آید که همان برق و تاسیسات ساختمان باشد. اما مراکز داده اساسا ماهیت انفورماتیکی دارند. جزو پروژه های انفورماتیکی هستند و با استانداردهای بالادستی حوزه انفورماتیک این ها مدیریت و پایش می شوند.
ایمان جلیلی: پس به نظر می‌رسد مشتریان مراکز داده در هر حالت B2B و B2G هستند، درست است؟
محمد آذری: بله تقریبا همین طور هست اما حالا در نسل جدید، مشتریان B2C هم داریم به عنوان مثال می‌توان به Game as a Service اشاره کرد. در این سرویس دیگر شما نمی‌روید لپ تاپ گیمینگ گران قیمت بخرید و می‌توانید گیم را در دیتاسنتر اجرا کنید و فقط تصویر را دریافت کرده و در دستگاه خود ببینید. این امر نیازمند شبکه اینترنت پرسرعت خواهد بود تا بدون تأخیر بتوانید از بازی لذت ببرید.
در حال حاضر تکنولوژی آنقدر سریع پیشرفت می‌کند که ما دیگر نمی‌توانیم با قاطعیت بگوییم بازار به چه شکل است. یک قابلیت (Feature) جدید می‌تواند بازار را به B2C تبدیل کند.
ایمان جلیلی: به نظر می‌رسد که با توجه به رشدی که این حوزه دارد، بازار مراکز داده، بازار جذابی است.
بله فیچر دیگر می‌تواند اتومبیل‌های خودران باشد. مراکز داده می‌توانند بزرگ و متمرکز یا به صورت توزیع شده (distributed) و در نزدیکی کاربران باشند. مثلاً شما اگر یک اتومبیل خودران داشته باشید، نیاز دارید در اسرع وقت اطلاعات بقیه خودروها رفته باشد و پردازش شده باشد که شما بتوانید مسیر را به طور خودکار پیش ببرید. این هم یک فیچر B2C است که دیتاسنتر آن را پردازش می‌کند. بازار جذاب و بزرگی است که عمده بازار به صورت B2B و B2G است که ما در ایران این بازار روبه‌رونق را داریم.
ایمان جلیلی: به لحاظ کیفیت و استانداردی که گفتید الان در ایران جاری هستند و رعایت می‌شوند یا نه؟
محمد آذری: ما در حال حاضر در ایران استاندارد ملی مراکز داده نداریم و کمیسیون ما درصدد است تا در دوره بعد اولین استاندارد ملی مراکز داده را تدوین کنیم. بنابراین فعلا از استانداردهای بین‌المللی استفاده می‌شود که پنج استاندارد ISO 22337، EN 50600، TIA 942، BICSI 002 و Uptime هستند. ما در سال 98 موفق شدیم در کمیسیون مراکز داده، استارت «نظام ممیزی و رتبه‌بندی مراکز داده» را بزنیم که الان دیتاسنترهای کشور می‌توانند در مرحله طراحی و ساخت ممیزی شوند تا ببینند که طرح یا ساخت چقدر با استانداردها تطبیق دارد و در صورت انطباق، گواهی رتبه‌بندی در 4 رده از رده یک که کم‌ترین انطباق را دارد تا رده 4 که بالاترین کیفیت و انطباق با استانداردها را دارد، به آن‌ها تعلق بگیرد. بدین ترتیب رده افزونگی نیز مشخص می‌شود که نشان می‌دهد سرویس این مراکز داده چقدر پایدار است. همین چند روز قبل تجربه قطع برق را در افتتاحیه الکامپ داشتیم که در رسانه‌ها آن را حسابی در بوق و کرنا کردند و دیدیم که یک قطع برق چه مشکلاتی را پیش می‌آورد. این موضوع قطع خدمات در دیتاسنترها اصلاً قابل پذیرش نیست.
من در ادامه بحث را به سمت بازار سوق بدهم که ما در بازار مراکز داده چه فرصت‌هایی داریم. همینطور که گفته شد مراکز داده خیلی سریع در حال رشد هستند. علت آن هم فیچرهای جدید تکنولوژی است که در بازار ظاهر می‌شود. به عنوان مثال می‌توان به شهر هوشمند اشاره کرد و ببینید که چه تعداد شهر هوشمند داریم. الان جمع‌آوری زباله در دنیا هوشمند است. حتی در کشور ما، در منطقه یک تهران الان جای پارک خودرو به صورت پایلوت هوشمندسازی شده است. همچنین قرار است کنتورهای آب و برق نیز هوشمند بشوند که دیگر نیاز به حضور افراد نباشد. همین موضوعاتی که ذکر شد بازار را به این سمت برد به طوری که «دیتاسنتر داینامیکس» و «گارتنر» اعلام کردند که در بازه سال‌های 2008 تا 2025 رشد 6 برابری بازار مراکز داده را شاهد خواهیم بود که ما در ایران این روند را با دو سه سال تأخیر حس می‌کنیم.
خوشبختانه در حوزه مراکز داده با سیاست‌گذاری‌های خوبی از سوی دولتمردان روبرو شده‌ایم. یکی از آن‌ها الزام سازمان‌های اجرایی به استفاده از مراکز داده رتبه‌بندی شده است. یعنی به عنوان مثال بیمارستان‌ها یا اتاق بازرگانی که تخصص آن‌ها در حوزه دیگری است چرا باید مراکز داده بسازند و نگهداری کنند؟
آن‌ها می‌توانند از خدمات مراکز داده بخش خصوصی که گواهینامه رتبه بندی دارند، استفاده کنند. در مصوبه‌ای اعلام شد که مراکز داده سازمان‌های اجرایی شش ماه فرصت دارند که حائز گواهینامه رتبه دو رتبه‌بندی شوند یا باید به دیتاسنترهای خصوصی مهاجرت کنند و از آن‌هایی که با استاندارد منطبق هستند و حداقل گواهینامه رتبه 2 دارند، استفاده کنند.
در تبصره 4 قانون 1402 نیز سازمان‌های اجرایی مکلف شده‌اند یک الی دو درصد بودجه خودشان را صرف امن‌سازی شبکه و زیرساخت‌هایشان کنند. شما ببینید که اخیراً حجم زیادی حملات سایبری و اتک داشتیم. چقدر دیتا دزدیده شد و چقدر محرمانگی موضوعات دچار چالش شد.
با این راهکار و با این بند و تبصره، سازمان‌ها اکنون می‌توانند در زمینه امنیت زیرساخت‌ها، شبکه‌ها و دیتاسنترها هزینه کنند. این موضوع هم فرصتی است که بخش خصوصی به دولت پیشنهاد همکاری دهد که به عنوان مثال روی سرورهایشان فیچر امنیتی را تعبیه کنند و دولت بودجه پرداخت کند.
مورد سوم هم این که علیرغم این که تا به حال هیچ منعی برای مشارکت بخش خصوصی و دولتی وجود نداشته اما وقتی این موضوع تصریح و شفاف نشود و شرایط آن مشخص نشود. دولتی‌ها به سمت بخش خصوصی نمی‌روند چرا که نگران بازرسی بالادستی هستند. لذا در قانون بودجه 1402 این موضوع را دقیقاً شفاف کردند که سازمان‌های دولتی با چه شرایطی می‌توانند جهت اجرا، تکمیل یا بهره‌برداری از پروژه‌ها مشارکت کنند.
چند پروژه خوب هم توسط دولت تعریف شده است؛ یکی پروژه ابر ایران هست که انشالله تمام زیرساخت دولت روی ابر بیاید و دسترسی مخاطب به ابر دولت فراهم شود. بدین ترتیب خود دولت داده‌ها را روی ابر نگهداری می‌کند و همه دیتاسنترها متمرکز خواهند شد. پروژه متمرکز شدن پروژه بسیار خوبی است که در این حوزه هم فکر می‌کنم انشالله گشایش‌هایی داشته باشیم.