موسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک (IISS) در گزارشی به بررسی توانمندی‌های سایبری کشورهای مطرح، پرداخته است که نام ایران هم در بین کشورهای بررسی شده به چشم می‌خورد. رسانه آی تی جو با هدف بررسی دیدگاه‌های مختلف و کمک به ارتقای سطح امنیت سایبری کشور به بیان اهم موضوعات مطرح شده در این گزارش می‌پردازد.
توجه! هدف از انتشار این گزارش، انعکاس اخبار و گسترش اطلاع رسانی است و به معنای تأیید یا تصدیق محتوای آن از سوی رسانه آی تی جو نیست.
این موسسه پس از بررسی‌های خود، قدرت سایبری این کشورها را به سه سطح تقسیم‌بندی کرده است.
سطح اول، شامل کشورهایی است که در همه مقوله‌های سایبری دارای نقاط قوت در جهان هستند؛ از نظر گردآورندگان گزارش، فقط ایالات متحده امریکا در این سطح قرار دارد.
سطح دوم شامل کشورهایی است که در برخی از دسته‌ها دارای نقاط قوت پیشرو در جهان هستند. کشورهایی که در این درجه قرار گرفته‌اند، چین، روسیه، فرانسه، بریتانیا و … هستند. به طور کلی، به دلیل ظرفیت عظیم و رو به رشد دیجیتالی، در حال حاضر چین در مسیر پیوستن به ایالات متحده در سطح اول قرار دارد.
سطح سوم شامل کشورهایی است که در برخی از دسته‌ها دارای نقاط قوت یا نقاط قوت بالقوه هستند اما در برخی دیگر نقاط ضعف قابل توجهی دارند که ایران، ژاپن، مالزی، هند، اندونزی، کره شمالی و ویتنام در آن سطح هستند. اگر قدرت در امنیت سایبری مهمترین معیار در نظر گرفته شود، در سطح سوم، مالزی در صدر این فهرست قرار می‌گیرد و اگر توانمندی عملیاتی و تجربه ملاک انتخاب قرار گیرد، ایران پیشتاز این سطح خواهد بود. با این حال، ژاپن با دارا بودن صنعت پیشرفته، در درازمدت بهترین موقعیت را برای صعود به سطح دوم دارد.
این گزارش بر دوام احتمالی برتری ایالات متحده حداقل برای ده سال آینده دلالت دارد. این استدلال از دو جنبه صورت می‌گیرد.
1) در فناوری‌های سایبری پیشرفته و بهره‌برداری از آن‌ها برای قدرت اقتصادی و نظامی، ایالات متحده همچنان از چین جلوتر است.
2) از سال 2018 ایالات متحده و متحدان اصلی در خصوص محدودسازی دسترسی چین به برخی فناوری‌های غربی در سطوح مختلف توافق نموده‌اند. با انجام این کار، این کشورها جدایی نسبی غرب و چین را تایید کردند که به طور بالقوه می‌تواند مانع از توانایی چین برای توسعه فناوری پیشرفته خود شود.
تداوم قدرتمند این استراتژی از سوی ایالات متحده و عکس‌العمل چین در برابر آن، تعیین کننده توازن آینده قدرت سایبری بین این دو کشور خواهد بود.
توان سایبری ایران از دیدگاه موسسه IISS
در سال 2010، زمانی که حمله استاکس‌نت به زیرساخت‌های هسته‌ای توسط ایالات متحده و اسرائیل افشا شد، ایران دسترسی کمی به تامین کنندگان امنیت سایبری بین‌المللی داشت و تعداد کمی از محققان داخلی در این زمینه وجود داشت. با این حال، از آن زمان به بعد، ایران به یک بازیگر سایبری مصمم علیه دشمنان خود تبدیل شده است. نیروهای مسلح در آن زمان، یک فرماندهی دفاع سایبری را راه‌اندازی کردند و در سال 2011 نیروی پلیس سایبری با هدف حفاظت از «هویت ملی و مذهبی، ارزش‌های جامعه و زیرساخت‌های حیاتی ملی در برابر حملات الکترونیکی» ایجاد شد. همچنین در سال 2012 شورای عالی فضای مجازی با اهداف «بهره برداری کامل از ظرفیت‌های مثبت فضای مجازی ایران» و «حفاظت از کشور و مردم در برابر پتانسیل‌های منفی فضای مجازی» تشکیل شد.
اقدامات ایران در زمینه فضای مجازی
- در اوایل سال 2020، شورای عالی فضای مجازی طرحی پنج ساله را مورد بحث قرار داد که طبق آن اقتصاد دیجیتال، 10 درصد از تولید ناخالص داخلی را تا سال 2025 تأمین می‌کند که یک توسعه قابل توجه است.
- اهداف ایران برای سال 2024 شامل زیرساخت اینترنت برای دستیابی 80 درصد روستاهای با بیش از 20 خانوار و 80 درصد خانوارهای ایرانی به پهنای باند با سرعت حداقل 20 مگابیت در ثانیه است.
- در سال 2020 وزارت فناوری اطلاعات و ارتباطات چندین پروژه زیرساختی را با هدف بهبود اقتصاد دیجیتال کشور راه‌اندازی کرد. این‌ها شامل ساخت مرکز داده در تهران، توسعه شبکه ملی اطلاعات و اینترنت داخلی ایران که از سال 2013 در دست ساخت است و طرحی برای حمایت از کسب و کارهای دیجیتالی که تحت تأثیر همه‌گیری کووید-19 قرار گرفته‌اند، می‌شود. ساخت مرکز داده در تهران با 63 میلیون دلار هزینه، ظرفیت داده ایران را 25 درصد افزایش می‌دهد. مرکز داده بزرگ دیگری در تبریز ساخته شده است که به پایداری زیرساخت شبکه ایران و ظرفیت آن برای رایانش ابری کمک می‌کند.
- ایران در برخی از زمینه‌های تحقیقات علمی، از جمله هوش مصنوعی (AI)، جزو 20 کشور برتر جهان است.
- ایران عضو سازمان همکاری شانگهای است، که یکی از ابزارهای اصلی مورد استفاده روسیه و چین برای ترویج دستور کار خود در مورد حق حاکمیت اینترنت به شمار می‌آید، چشم اندازی که تهران در آن مشترک است.
- مانند چین و روسیه، ایران می‌خواهد آینده فضای سایبری را تغییر دهد و سلطه آن توسط غرب را به چالش بکشد.
این موسسه اعتقاد دارد علیرغم نکات مثبت فوق، سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات، چه در حوزه غیرنظامی و چه در حوزه نظامی، کمتر از بسیاری از کشورهای جاه طلب این حوزه است: ایران تنها کمتر از 1 درصد تولید ناخالص داخلی را برای تحقیق و توسعه در این بخش هزینه می‌کند و نمی‌تواند به راحتی یا به سرعت توانایی دفاع سایبری بومی خود را تقویت کند. قابلیت‌های سایبری ایران با مقیاس و پیچیدگی برنامه موشکی بالستیک یا برنامه‌های هسته‌ای فاصله دارد. برای مثال، ایران فاقد منابع و زیرساخت‌های فنی مورد نیاز برای توسعه و استقرار قابلیت‌های سایبری پیشرفته است، حتی اگر از تکنیک‌های سایبری سطح پایین‌تر به‌طور گسترده و موفقیت‌آمیز استفاده کرده باشد.
پی نوشت آی تی جو
- در این گزارش جزئیاتی مانند موقعیت و هزینه‌های انجام شده در ساخت مراکز داده به چشم می‌خورد که حفظ محرمانگی این اطلاعات، ضروری به نظر می‌رسد.
- در صورت صحت نقاط ضعف مطرح شده در این گزارش از قبیل کمبود منابع و زیرساخت‌های سایبری کشور، بهبود این موارد به رشد سطح سایبری کشور کمک شایانی می‌کند.
- اظهار نظر دست‌اندر کاران و متخصصان حوزه سایبری کشور، در پاسخ به موارد ادعا شده از سوی این موسسه، می‌تواند از ایجاد ابهامات و شبهات جلوگیری نماید.