اعتیاد به تلفن هوشمند پدیده‌ای است که در سال‌های اخیر بیش از هر زمان دیگری مورد توجه قرار گرفته است. این ابزارهای کوچک که به بخش جدانشدنی زندگی روزمره تبدیل شده‌اند، امکاناتی گسترده برای ارتباط، سرگرمی، کار و آموزش فراهم می‌کنند. با این حال، همان‌طور که مزایای بسیاری دارند، می‌توانند زمینه‌ساز مشکلات جدی نیز باشند. استفادهٔ بیش از حد و خارج از کنترل از تلفن هوشمند می‌تواند به سلامت روان، روابط اجتماعی و کیفیت کلی زندگی آسیب وارد کند.
اعتیاد به تلفن هوشمند که گاهی «استفادهٔ مشکل‌ساز از تلفن» یا «نوموفوبیا» (ترس از بی‌تلفن بودن) نامیده می‌شود، هنوز در منابع روان‌پزشکی مانند DSM-5 به عنوان یک اختلال رسمی طبقه‌بندی نشده است، اما علائم و پیامدهای آن شباهت زیادی به اعتیادهای رفتاری دیگر دارد. نشانه‌های اصلی این مشکل شامل اشتغال ذهنی مداوم با تلفن، نیاز به استفادهٔ طولانی‌تر برای رسیدن به رضایت قبلی، بروز اضطراب و بی‌قراری هنگام محرومیت از استفاده، شکست مکرر در کاهش مصرف، ادامهٔ استفاده با وجود پیامدهای منفی، کنار گذاشتن فعالیت‌های مهم به‌خاطر گوشی، پنهان‌کاری در میزان استفاده و استفاده برای فرار از احساسات ناخوشایند است.
تفاوت اصلی میان استفادهٔ زیاد و اعتیاد، در میزان کنترل فرد بر رفتار خود است. بسیاری از افراد ممکن است ساعات زیادی را صرف کار یا ارتباط در تلفن کنند بدون آنکه لطمه‌ای به زندگی‌شان وارد شود. اما وقتی استفاده از گوشی منجر به اختلال در عملکرد روزانه و ایجاد مشکلات جدی شود، می‌توان از اعتیاد سخن گفت.
گروه‌های مختلفی در معرض خطر بیشتری قرار دارند. نوجوانان و جوانان به دلیل فشار اجتماعی و پدیدهٔ «ترس از جا ماندن» بیشتر مستعد وابستگی هستند. افرادی که عزت‌نفس پایین یا مشکلات روانی دارند، اغلب از تلفن به عنوان ابزاری برای فرار یا آرامش استفاده می‌کنند و همین مسئله وابستگی را افزایش می‌دهد. همچنین کسانی که دچار انزوا یا تنهایی هستند، گوشی هوشمند را جایگزین ارتباط واقعی می‌سازند و این امر زمینهٔ وابستگی را فراهم می‌کند.
برای مقابله با این مشکل، ابزارهای متعددی توسط شرکت‌های فناوری ارائه شده است. در اندروید بخشی به نام «سلامت دیجیتال» وجود دارد که اطلاعات دقیقی از میزان استفاده روزانه، مدت زمان صرف‌شده در هر برنامه و تعداد اعلان‌ها ارائه می‌دهد. امکاناتی مانند محدودیت زمانی برای اپلیکیشن‌ها، حالت تمرکز برای توقف برنامه‌های مزاحم، تغییر صفحه به حالت خاکستری برای کاهش جذابیت بصری و مدیریت دقیق اعلان‌ها می‌توانند به کاربران کمک کنند تا عادات سالم‌تری شکل دهند. فعال‌سازی حالت «مزاحم نشوید» نیز از دیگر روش‌ها برای کاهش وابستگی است.
این ابزارها راه‌حل قطعی نیستند، اما استفادهٔ آگاهانه از آن‌ها می‌تواند گامی مهم برای بازپس‌گیری کنترل بر زندگی دیجیتال باشد. در کنار این اقدامات، دسترسی به منابع آموزشی و حمایتی آنلاین یا دریافت مشاورهٔ تخصصی می‌تواند به افراد در شناسایی و مدیریت مشکل کمک کند.
اعتیاد به تلفن هوشمند پدیده‌ای پیچیده و چندعاملی است، اما با افزایش آگاهی و بهره‌گیری از راهکارهای موجود می‌توان اثرات منفی آن را کاهش داد. هدف نهایی نه ترک کامل تلفن، بلکه ایجاد تعادل و استفادهٔ سالم و آگاهانه است؛ تعادلی که به جای آسیب، به بهبود کیفیت زندگی و افزایش رضایت فردی منجر شود.